شهر به مثابه بدن: نگاهی انسان شناختی به میدان امام خمینی (توپخانه) تهران با تأکید بر رابطه کالبد انسانی و فضای شهری

این پژوهش به بررسی رابطه میان هویت کالبدی شهر با استفاده از الگوی مطرح انسان شناسی بدن می ­پردازد تا راهی برای فهم معنای شهر در انسان­ شناسی شهری باشد. با در نظر گرفتن هویت منسجم­ تهران در گذشته جامعه مورد پژوهش میدان امام خمینی (توپخانه) شهر تهران انتخاب و این پرسش ­ها مطرح شد که تهران ”بی­هویت“ کنونی چگونه اداره می­ شود؟ آیا بی هویتی تهران موقعیتی درونی­ شده و تغییرناپذیر است یا امکان بازگشت به گذشته و یا رفتن به سوی هویت­ های منسجم در واقعیت­ های کالبدی یا بازنمایی­ ها در آینده وجود دارد؟ برای پاسخ الگوی سه سطحی بدن فردی، بدن اجتماعی، بدن کیهانی در انسان ­شناسی بدن را در نظر داریم که هر سه در یک رابطه پیوستاری، تعاملی و عمودی نسبت به یکدیگر قرار می گیرند. در این الگو شهر به مثابه کالبد در نظر می گیریم و به ترتیب شهروندان، گروه ­های اجتماعی و شهر کیهانی شهروندان را در مقابل سه سطح فوق قرار می ­دهیم. در این بررسی مشخص شد که جامعه مورد پژوهش در بی­هویتی خویش لزوماً رابطه کالبدی و فضایی با شهروندان خود ندارد و بدن فردی، در تضیف شده ترین موقعیت در رابطه ای فرودست نسبت به بدن اجتماعی قرار دارد. از سوی دیگر تهران شهر گروه­ های اجتماعی است که منتسب به هیچ یک نیست و این رابطه متناقض را نشان می ­دهد و در این زمینه با یک گسست هویتی مواجه است. این نیز معلوم شد بدن کیهانی در نزد شهروندان نیز انسجام هویتی ندارد. این وضعیت بدون دخالت سیاست­گذاران شهری به ایجاد یک شهر با هویت منسجم و شخصیت شهری منجر نمی شود.